Veda haccı, Hz. Peygamberin (sav) Medine’ye hicretinin 10. yılında (632) yapmış olduğu ilk ve son haccıdır. Hz. Peygamber (sav), yüz bini aşan sahabîye bu hac sırasında yaptığı konuşma ile veda etmiş, İslam’ın temel ibadetlerinden biri olan hac ibadetinin yapılış şeklini öğretmiştir. Hac sırasında Hz. Peygamberin (sav) ashabına yaptığı tarihî konuşmasına “veda hutbesi” denir.
Veda hutbesi, Hz. Peygamberin (sav) İslamiyet’in doğuşundan Allah’ın emirlerini insanlara tebliğ etme görevinin aktif olarak sona erdiği, son kez hutbeye ve hacca nail olduğunu bildiren hutbedir. Bu hutbe tüm dünya Müslümanlarınca büyük bir üzüntü ile karşılanmıştır. Çünkü bu hutbe aynı zamanda Hz. Peygamberin (sav) ölümünün yaklaştığını bildirdiği bir hutbedir. Veda hutbesi genel anlamda Hz. Peygamberin (sav) dünya Müslümanlarına hitap ettiği vasiyet hutbesi olarak da biliniyor.
Diyanet İşleri Başkanlığı da Veda Hutbesi hakkında ““Veda Hutbeleri, tarihin en muhteşem ve en büyük değişimini gerçekleştiren bu nebevi mücadelenin sonunda, Sevgili Peygamberimizin (sav) ümmete ve bütün insanlığa evrensel mesajlarını içeren veciz bir hitabedir. Peygamber Efendimizin (sav) Veda Haccı esnasında Arafat’ta, Müzdelife’de, Mina’da irad ettiği hutbelerin mecmuundan oluşan Veda Hutbeleri, adeta Hz. Peygamberin (sav) 23 yıllık risalet görevini, gaye, ilke, yöntem ve ufuk açısından özetleyen bir vesikadır. Onun, ümmetine son tavsiyeleri ve vasiyetleri olması itibariyle de çok özel bir öneme sahiptir. Bu manada veda hutbeleri, tevhitten adalete, temel haklardan evrensel hukuk ilkelerine, ahlaktan iktisada kadar İslam düşünce ve medeniyetinin ana ilkelerini ortaya koyan kapsamlı bir metindir. Peygamberimiz (sav) ve ona inanan Müslümanlar, bu temel prensiplerle çok kısa bir zamanda zihin, fikir ve ahlak planında, bireysel, toplumsal ve evrensel düzeyde, tarihin en büyük inkişafı ve inkılabını gerçekleştirmiştir.” görüş bildirmiştir.
Güvenilir kaynaklardaki rivayetlerden derlenen Vedâ hutbeleri metni ana hatlarıyla şöyledir:
Hz. Peygamber (sav) Allah’a hamd ve senâdan sonra şöyle buyurdu:
Ey insanlar! Bilmiyorum, belki de bugünden sonra burada sizinle bir daha buluşamayacağım. Allah’ın rahmeti bugün sözümü işitip onu iyice kavrayanların üzerine olsun! Benim bu sözlerimi burada bulunanlar bulunmayanlara bildirsin. Olabilir ki bildirilen kimse burada bulunandan daha iyi anlar ve itaat eder.
Ey insanlar! Biliniz ki rabbiniz birdir, atanız da birdir. Bütün insanlar Âdem’den gelmiş, Âdem de topraktan yaratılmıştır. Arap’ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap’a, beyazın siyaha, siyahın da beyaza hiçbir üstünlüğü yoktur. Allah katında üstünlük ancak takvâ iledir. Biliniz ki bu şehriniz Mekke, bugününüz arefe ve bu ayınız zilhicce nasıl mukaddes ve dokunulmaz ise mallarınız ve canlarınız da aynı şekilde dokunulmazdır. Câhiliye devrindeki her türlü ribâ kaldırılmıştır, ayağımın altındadır. Fakat ana paranız sizindir. Ne haksızlık edin ne de haksızlığa uğrayın. Kaldırdığım ilk faiz amcam Abbas b. Abdülmuttalib’in faizidir. Câhiliye devrinin kan davaları da kaldırılmıştır. Kaldırdığım ilk kan davası akrabalarımdan Rebîa b. Hâris b. Abdülmuttalib’in oğlu Âmir’in kan davasıdır.
Ey insanlar! Kadınların haklarına riayet etmenizi ve bu hususta Allah’tan korkmanızı tavsiye ederim. Siz kadınları Allah’ın emaneti olarak aldınız. Onların namus ve iffetini Allah adına söz vererek helâl edindiniz. Dikkat edin! Sizin kadınlar üzerinde hakkınız olduğu gibi onların da sizin üzerinizde hakları vardır. Sizin onlar üzerindeki hakkınız iffet ve namuslarını korumalarıdır. Kadınların sizin üzerinizdeki hakları geleneklere uygun biçimde yiyecek ve giyeceklerini sağlamanızdır. Kadınlar hususunda Allah’tan korkun ve onlara en iyi şekilde davranın.
Ashabım! Bugün şeytan sizin şu topraklarınızda yeniden saltanat ve nüfuz kurma ümidini ebediyen kaybetmiştir. Fakat size yasakladığım şeyler dışında küçük gördüğünüz şeylerde şeytana uyarsanız bu da onu sevindirir ve cesaret verir. Sözümü iyi dinleyin ve belleyin. Müslüman müslümanın kardeşidir. Bir müslümanın malı rızası olmadan diğer bir müslümana helâl olmaz. Sakın zulmetmeyin. Herkes ancak kendi işlediği suçtan sorumludur. Baba oğlunun, oğul da babasının suçundan sorumlu tutulamaz. Allah her vârisin mirastan payını tayin etmiştir. Artık bir vârisin diğer mirasçıları mahrum edecek şekilde vasiyette bulunulması helâl değildir. Çocuklar babalarından başkasına nisbet edilemez. Ödünç alınan şeyler sahibine geri verilmelidir. Yararlanılmak üzere alınan şeyler de sahiplerine iade edilmelidir. Borçlar ödenmelidir. Birinin borcunu üstlenen kefil de o borcu ödemelidir. Kimin yanında bir emanet varsa onu sahibine iade etsin. Rabbiniz olan Allah’tan sakının, O’na kulluk edin. Beş vakit namazınızı kılın. Ramazan ayında oruç tutun, hac ibadetini yerine getirin, mallarınızın zekâtını gönül hoşluğuyla verin. Yöneticilerinize Allah’ın kitabına uydukları sürece itaat edin ve böylece rabbinizin cennetine girin. Benden sonra küfre ve sapkınlığa düşüp birbirinizin boynunu vurmayın. Benden sonra hiçbir peygamber gelmeyecektir.
Ey müminler! Size iki emanet bırakıyorum. Onlara sımsıkı sarıldığınız takdirde bir daha asla yolunuzu şaşırmazsınız. Bunlar Allah’ın kitabı Kur’an’la peygamberinin sünnetidir (veya Ehl-i beyti). Daha sonra Resûlullah, “Ey insanlar! Yarın beni sizden soracaklar. O zaman ne diyeceksiniz?” deyince ashap, “Allah’ın risâletini tebliğ ettin, görevini yaptın, bize nasihatte bulundun diye şahitlik ederiz” dediler. Bunun üzerine Resûlullah şehâdet parmağını semaya doğru kaldırdı, sonra da insanlara doğru çevirip indirerek, “Şahit ol yâ rab, şahit ol yâ rab, şahit ol yâ rab!” dedi.
(Müsned, VII, 307, 330, 376; Buhârî, “Ḥac”, 132, “Meġāzî”, 78; Müslim, “Ḥac”, 147; Ebû Dâvûd, “Menâsik”, 56, 61; Tirmizî, “Tefsîrü’l-Ḳurʾân”, 10; İbn Mâce, “Menâsik”, 76, 84; Vâkıdî, III, 1103, 1110-1111; İbn Hişâm, IV, 259-261; İbn Sa‘d, II, 183-186; Câhiz, II, 31-33; Taberî, III, 150-152; ayrıca bk. Gökalp, s. 35-96). Vedâ hutbeleriyle ilgili muhtelif çalışmalar yapılmıştır (bk. bibl.).
Kaynak: 1
VedaHutbesi,VedaHutbesiNedir,VedaHutbesiMetin,VedaHutbesiOku,VedaHaccı
