Dikkat ve Dikkatin Gelişimi
Türk Dil Kurumu sözlüğü dikkati “Duygularla düşünceyi bir şey üzerinde toplama, uyanıklık.” şeklinde tanımlanmaktadır.
Dikkat,pasif ve aktif olarak ikiye ayrılabilir.
Pasif olanı çevremizdeki uyaranlara (bir koku, ani bir ses gibi) bilinçli olmayan bir odaklanmayı ifade eder. Aktif dikkat ise bilinçli bir süreci ifade eder ve uyanıklık, merak, ilgi, gereksinim gibi faktörlerden etkilenir. Yani bir şeye dikkat edebilmek için uyanık olmak, onu merak etmek ya da ihtiyaç hissetmek gereklidir.
Bebekliğin ilk aylarında daha çok uyarana kısa süreli odaklanma (sese dönme, yüze bakma gibi) şeklindeki dikkat,çocuk büyüdükçe kendi seçtiği objelere odaklanma şeklini alır. Odaklanmış dikkat öğrenmenin ilk adımıdır. Mesela çocuğun babasının yüzüne odaklanabilmesi,babasının yüz hareketlerini taklit ederek, çıkarttığı seslere benzer sesler çıkarmasını sağlayacaktır.
Davranışlarımızı planlama, yönlendirme ve düzenlememizi sağlayan yürütücü işlevler 18.ay itibarı ile gelişmeye başlar.
Yürütücü işlevler,ön beyin bölgesinin bir işlevidir ve olgunlaşması geç ergenlik dönemine kadar devam eder. Yani çocuk büyüdükçe eylemlerini daha iyi kontrol edecek ve dikkatini daha iyi odaklayacaktır.
Dikkat Problemleri Ne Zaman Hastalık(Bozukluk) Haline Gelir?
Hastalık boyutuna ulaşan dikkat problemleri ve aşırı hareketliliği normal çocuklardan ayıran 4 önemli özellik vardır:
Dikkat problemleri ve aşırı hareketlilik yaşına ve gelişim düzeyine göre beklenenden şiddetlidir.
Dikkat problemleri ve hareketlilik geçici değildir. Çok küçük yaşlardan beri devam etmektedir.
Dikkat problemleri ve aşırı hareketlilik bir ortamla sınırlı değildir; farklı birkaç ortamda birden (okul, ev, sokak gibi) görülür.
Dikkat problemleri ve aşırı hareketlilik çocuğun hayatını olumsuz etkiler. Dikkat problemleri nedeniyle çocuk yaşına uygun becerileri kazanmakta zorlanır. Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik hem çocuğun okula uyumunu zorlaştırır hem de çocuğun sık sık kaza geçirmesine neden olabilir.
DEHB Nedenleri?
Genetik,biyolojik ve çevresel nedenlerin olduğu düşünülmektedir.Biyolojik olarak beynin ön bölgesinin yetersiz işlev görmesi;çevresel etmenler olarak da gebelik sırasında annenin alkol,sigara kullanımı ve stres,doğum sırasında bebeğin yaşadığı travmalar,ağır metal maruziyeti,bazı vitamin ve mineral eksiklikleri,yaşamın ilk yıllarında elektronik medyaya yoğun maruziyet sayılabilir.
Ebeveynlik tutumları (fazla kuralcılık, gevşek ebeveynlik ) DEHB’e neden olmaz.
DEHB Nedir?
Dikkat problemlerinin en sık görülen şekli dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğudur (DEHB). DEHB, çocukluk çağında toplumun %5-10’unda görülür. DEHB’nin üç ana belirtisi vardır, bunlar: dikkat problemleri, aşırı hareketlilik ve dürtüselliktir.
Sıklıkla diğer psikiyatrik bozukluklar DEHB’li çocuklarda görülür. DEHB’ye en sık eşlik eden bozukluklar davranış bozuklukları, öğrenme bozuklukları, kaygı bozuklukları ve duygudurum bozukluklarıdır.
DEHB Tedavisi
DEHB belirtilerine karşı en etkili tedavi ilaç tedavisidir. Ancak okul öncesi çocuklarda (3-6 yaş),daha çok psikososyal müdahaleleri içerir. Daha büyük çocuklarda ise genelde ilaç tedavisi psikososyal müdahalelerle birlikte kullanılır.
DEHB’ten şüphenilmesi halinde bir Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanı’na gidilmelidir.
