Dilimizde açık kaynak anlamına gelen open source yazılım dünyasında önemli bir yere sahiptir. Teknoloji ve internetin getirdiği küreselleşme ile iletişim ve paylaşımının dünya genelinde güçlü bir ağ oluşturması ile open source code yani açık kaynak kod içerikli yazılım teknolojileri ve işletim sistemleri çok daha cazip hale gelmiştir.
En temel tanımıyla open source yani açık kaynak kod nedir dediğimizde bir yazılım teknolojisinin kaynak kod yapısının herkes tarafından görülüp, geliştirilip, kullanılması ve hatta dağıtılması anlamına gelir. Ortaya konulan yazılıma ait kaynak kodlar üzerinde dünya genelinde herkes hem kullanmak hem de geliştirmek için katkı sağlayabilir. Bu durumun hem asıl üreticiye hem kullanıcıya hem de geliştiriciye pek çok faydası vardır. Şimdi bu kavramı biraz daha açalım ve yazının ilerleyen bölümlerinde örneklerle devam edelim.
Open Source “Açık Kaynak” Kod Ne İşe Yarar?
Aslında bu kavramın otomotiv ve ilaç sanayi gibi farklı sektörlerde de zaman zaman uygulandığı örnekler mevcut. Open source nedir sorusuna, bir nevi bir projeyi yardımlaşma ve dayanışmayla daha geniş bir ekiple etkin bir şekilde sonuca ulaştırmak için sektörel olarak güç birliği yapmak şeklinde cevaplayabiliriz. Açık kaynak kod temelinde tam da bu işe yarar. Kaynak kodunun herkesle paylaşıldığı açık kaynak kodlu yazılım teknolojileri üretilen teknolojinin geniş kitlelerce denenmesi, uygulamadaki hatalarının düzeltilmesi, kullanıma bağlı olarak geliştirilmesi ve hızla değişen yazılım teknolojilerine zamandan kazanarak adapte olabilmesini sağlar.
Bilgi işlem teknolojilerinin emekleme dönemlerinden itibaren yazılım geliştirici ve programcılar ürettikleri yazılımlarla ilgili kod bilgilerini birbirleriyle paylaşmışlar ve açık kaynak kod kavramı zaman içerisinde şekillenerek gelişmiştir. Özellikle 2000’li yıllardan itibaren ise açık kaynak kodlu yazılım bir üretim modeli haline dönüşmüş, bu durumda yazılım dünyasında bir sektör haline gelmiştir. Bu detaylara geçmeden önce geçmişten günümüze açık kaynak kodlu yazılım teknolojilerinden örnekler verelim.
Açık Kaynak Kodlu Yazılım Teknolojileri Örnekleri
Php açık kaynak kod ile yapılan bir çalışmanın nasıl bir değişim gösterdiğinin en güzel örneklerinden biridir. 1990’lı yıllarda Rasmus Lerdorf tarafından Perl dilinde kişisel web sitesinin ana sayfasında daha çok ziyaretçi takibi yapmak için geliştirilmiş olan Php bugün dünyanın en popüler programlama dillerinden biri haline gelmiştir.
Lerdorf’un kişisel web sayfası için basitçe tasarlayıp açık kaynak olarak paylaştığı Php bugün Facebook, Twitter, Google ve WordPress gibi popüler mecralarda kullanılır. Açık kaynak yazılımlar işletim sistemleri, programlama dilleri, video oyunları, grafik tasarım, şirketler için özel yazılımlar, müşteri ilişkileri yönetimi ve web sunucu gibi hemen hemen her alanda kullanılır. Diğer örneklerden bazıları şu şekildedir;
- WordPress İçerik Yönetim Sistemi (CMS)
- Linux İşletim sistemi
- Python Programlama dili
- Mozilla Firefox İnternet tarayıcısı
- GIMP Fotoğraf Düzenleme aracı
- VLC Media Player Multimedya oynatıcı
- Blender Grafik ve animasyon
- GNU Programlama dilleri için derleyici koleksiyonu
- Wesnoth Savaşı Video oyunu
- Ripple Blockchain yazılım
- Trello Proje yönetim yazılımı
- Apache Web sunucu
- Freshworks Müşteri İlişkileri Yönetimi (CRM)
Açık Kaynak Yazılımların (Open Source Software) Avantajları
Açık kaynak kod geliştirmeyi bir ekip çalışması olarak düşünebiliriz. En temel avantajını bir örnek üzerinden açıklarsak, bir web sayfası tasarladığımızı düşünelim. Bu sayfanın grafik olarak tasarlanmasından frontend ve backend aşamalarına kadar her şeyi tek bir kişinin yapması hem süre olarak hem ortaya çıkan iş olarak ne kadar verimli olabilir?
Yazılım teknolojilerinin bugün geldiği noktada açık kaynak kodlu sistemlerin dünya genelinde gelişim ve uygulama süreçlerinin gönüllü dev bir takım çalışmasına olanak tanıdığını söyleyebiliriz. Open Source Software (OSS) projeyi üreten, kullanan ve geliştirenler açısından farklı avantajlar sağlar.
- Açık kaynak kodlu yazılım teknolojileri maliyet açısından ekonomiktir. Lisans, pazarlama ve dağıtım açısından düşük maliyetlidir.
- Kullanım açısından esnektir. Farklı amaçlar için geliştirilerek özelleştirilebilir.
- Hata ayıklama süreçleri çok daha hızlıdır. Kalitesi iyileştirilebilir. Bu sebeple güvenlidir.
- Süre kısıtlaması yoktur.
- Çözüm odaklı değiştirilebilmesi sebebiyle inovatiftir.
- Bir yazılımdan pek çok farklı yazılım üretilebilir. Çok yönlüdür.
- Programcı ve yazılım geliştiriciler açısından iyi bir çalışma alanıdır.
- Destek gereken durumlarda tek bir yere bağlı kalmazsınız.
- Her zaman günceldir.
- İşbirliği ve ekip çalışmasına teşvik eder.
Açık Kaynak Kod Yazılımların Sınırları
Açık kaynak kod yazılım geliştirmede bazı sınırlar lisanslar ile çizilir. Bunun sebebi yazılımda yapılacak değişimlerin ve iyileştirmelerin belirli bir düzen dahilinde olmasıdır. Yani lisans yazılımı ilk üreten ve kullanarak geliştirenler arasında bir nevi bir sözleşme ve sorumluluk paylaşma anlamına gelir. Yaklaşık 200 kadar farklı açık kaynak lisans türü bulunsa da en sık kullanılan 5 farklı modelden bahsedebiliriz.
Bir yazılım geliştirici olarak herhangi bir açık kaynak kodlu teknoloji kullanmadan önce bağlı olduğu lisansın koşullarını dikkatle incelemek faydalı olacaktır. Lisansta mevcut yazılımı nasıl kullanabileceğiniz, değiştirebileceğiniz, yayınlanması ve dağıtımı ile ilgili şartlar belirtilir. MIT, GNU, Apache, BDL ve CDLL açık kaynaklı kod lisanslarının başlıcalarıdır.
Open Source “Açık Kaynak” Yazılımın Geleceği
Günümüzde mobil dünyadan ev aletlerine, sosyal hayatımızdan iş yaşantısına, eğitim, sağlık ve endüstriden yaşam modellerine kadar artık her yerde yazılım teknolojilerini görüyoruz. Bugünden temelleri atılan bir yazılım mimarisi üzerine şekillenen gelecekte açık kaynak kodlu yazılım teknolojileri ise yukarıda bahsettiğim hızlı ve kaliteli çalışma sonucu giderek artan bir modele dönüşüyor. Bu durum kullanıcılar açısından olduğu kadar geliştiriciler için de hem fırsat anlamında hem de çok daha fazla yaratıcı bir çalışma ortamı oluşturuyor. Yazılım geliştirici topluluklar her alanda teknolojinin ilerlemesi ve gelişimine katkı ve yön veren bir önem düzeyine sahip. Siz de kariyerinizde bu tip topluluklarla yol alabilir hatta kendi projelerinizi açık kaynak kod modeliyle sunarak sistemin işleyişi ile ilgili işin ilk üreten tarafında da yer alabilirsiniz.
